Czym jest nowoczesne miasto? Manifest „Zielonej Warszawy” przed wyborami samorządowymi

Powiemy wam, czym jest nowoczesne miasto*. Ale najpierw powiemy wam, czym nie jest. Otóż nowoczesne miasto nie jest:

•  miastem, w którym ratusz nie słucha obywateli;
•  miastem, w którym nie można doprowadzić do końca żadnej inwestycji, chociaż ciągle ogłasza się, że inwestycje są wielkim sukcesem ratusza;
• miastem, które jest oszpecane reklamami wielkoformatowymi;
• miastem, które ma dużo stadionów, ale mało żłobków i przedszkoli;
• miastem, w którym świętuje się jedno powstanie, zapominając o drugim;
• miastem, w którym pali się tęczę;
• miastem, które co roku z okazji święta niepodległości jest dewastowane przez hordy chuliganów, a władze nie potrafią nic z tym zrobić;
• miastem, które jest nieprzejezdne dla mieszkańców i mieszkanek, ilekroć odwiedza je prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej;
• miastem, w którym kierowcy samochodów są ważniejsi od pieszych i rowerzystów;
• miastem, w którym ścieżki rowerowe kończą się w miejscach, gdzie nikt by się tego nie spodziewał;
• miastem, w którym podnosi się ceny biletów ograniczając jednocześnie zakres usług komunikacji miejskiej; 
• miastem, w którym podwyżka cen biletów przynosi spadek wpływów ze sprzedaży biletów;
• miastem, które za pomocą karty miejskiej segreguje mieszkańców na dwie kategorie;
• miastem, które wydaje karty miejskie z naruszeniem prawa;
• miastem, którego władze nie potrafią przyznać się do błędu;
• miastem, które nie potrafi przygotować ustawy śmieciowej; 
•  miastem, w którym prywatyzuje się stołówki szkolne;
•  miastem, które stawia interes deweloperów wyżej od interesu mieszkańców;
•  miastem, w którym nie ma ustawy reprywatyzacyjnej;
•  miastem, którego prezydent napisała projekt ustawy reprywatyzacyjnej, ale nie potrafi jej zgłosić w parlamencie, mimo że jest wiceprzewodniczącą partii rządzącej;
• miastem, w którym odbywają się eksmisje na bruk;
• miastem, w którym odważni ludzie protestujący przeciwko eksmisjom tracą życie w niewyjaśnionych okolicznościach;
• miastem, w którym działają „czyściciele kamienic”;
•  miastem, w którym nie buduje się nowych mieszkań komunalnych;
• miastem, w którym władze nie słuchają głosu mieszkańców i mieszkanek, chyba że akurat jest referendum;
• miastem, którego władze zniechęcają mieszkańców i mieszkanki do udziału w referendum;
• miastem, w którym ze strachu przed obywatelami zmienia się nocą kształt okręgów wyborczych;
• miastem, w którym dzieją się takie rzeczy, jak na warszawskim Bemowie; 
• miastem, w którym dyrektorem szpitala jest profesor Chazan;
• miastem, którego prezydent tak mocno kocha jedną z dzielnic, że chce, aby jeszcze długo rozjeżdżały ją samochody; 
• miastem przedzielonym rzeką, gdzie standard życia ludzi mieszkających po jednej stronie rzeki jest znacznie niższy od standardu życia tych mieszkających po drugiej stronie;
• miastem, w którym zamienia się kina na supermarkety;
• miastem, w którym ochrona dziewiętnastowiecznej parowozowni jest mniej ważna niż zysk dewelopera; 
• miastem, które nie dba o własne zabytki;
• miastem, którego władze nie troszczą się o jakość powietrza w mieście;
• miastem, w którym wycina się drzewa;
• miastem, w którym nie sadzi się nowych drzew;
• miastem, którego prezydent wchodzi do ogrodów wilanowskich bez biletu.

A czym jest nowoczesne miasto? Cóż, politycznej odpowiedzi na to pytanie udzieli program Joanny Erbel i warszawskich Zielonych na wybory samorządowe, który poznacie już 4 sierpnia. My zaś będziemy pisali o naszej wizji postępowego miasta na blogu „Zielona Warszawa”.

Kolektyw bloga „Zielona Warszawa”

* Wszelkie podobieństwa między niniejszym manifestem, a tekstem Leszka Kołakowskiego z 1956 roku pod tytułem „Czym jest socjalizm” są nieprzypadkowe, a nawet zamierzone.

Nawratek o architekturze dobra wspólnego

W minioną sobotę publiczność Zielonego Jazdowa do swojej koncepcji architektury radykalnej próbował przekonać Krzysztof Nawratek – architekt i teoretyk miasta, wykładowca w School of Architecture, Design and Enviroment na Uniwersytecie w Plymouth. Nawratek nawiązywał do myśli autorów podkreślających wagę koncepcji dobra wspólnego, takich jak Micheal Hardt, Antonio Negri czy Bruno Latour. Odrzucał jednocześnie podejście konfliktowe, odwołujące się do Carla Schmitta. Krzysztof Nawratek powoływał się też – choć nie bezkrytycznie – na dorobek egalitarnego nurtu w obrębie modernizmu, który kładł nacisk na społeczną misję architektury. Zadaniem architektury powinno być w ocenie prelegenta wykreowanie przestrzeni inkluzywnej, z której nikt nie będzie wykluczony. Podczas wykładu Krzysztof Nawratek ilustrował abstrakcyjne idee dotyczące architektury dobra wspólnego konkretnymi przykładami już istniejących budynków oraz projektami stworzonymi przez studentów szkoły architektury Uniwersytetu w Plyomouth.

                                          

Radykalna architektura w ocenie Nawratka musi wykroczyć poza dychotomiczny podział przestrzeni na prywatną i publiczną.  Dychotomia ta jest z natury konserwatywna, a ponadto budzi skojarzenia z prawnym rozumieniem własności. Projekt architektury odwołującej się do tego, co wspólne, wykracza poza dualizm przestrzeni prywatnej i publicznej. Jednocześnie architektura oparta na idei tego, co wspólne, nie rezygnuje z postulatu ochrony intymności. Nawratek odrzuca koncepcję przestrzeni homogenicznej, pozbawionej wszelkich podziałów, jako utopijną i kontrproduktywną. Przykładem architektonicznej realizacji wykraczającej poza dychotomie prywatne/publiczne jest  osiedle elemental w Chile. Idea przewodnia tego projektu polega na zaplanowaniu części wspólnej budynku, zostawiając jednocześnie pustą przestrzeń do zagospodarowania przez użytkowników. Rozwiązanie to sprawdziło się w biednych dzielnicach, których mieszkańcy dysponowali dużymi umiejętnościami technicznymi, pozwalającymi na dokończenie budowy według własnego uznania.

„Horyzontem architektury inkluzywnej jest absolut wielofunkcyjności” – wywodził Krzysztof Nawratek. Postulat wielofunkcyjności architektury to być może najciekawsza koncepcja Nawratka. Jest to idea antymodernistyczna, kwestionująca sens ścisłego podziału na strefy i oddzielana od siebie różnych typów aktywności. Architektura radykalna, przekonywał Nawratek, powinna mnożyć funkcję projektowanych budynków, a tym samym również maksymalizować różne możliwości korzystania z istniejącej przestrzeni. Postulat ten zrozumiemy lepiej, jeżeli przyjrzymy się działaniu architektury ekskluzywnej, dążącej do wykluczenia określonych sposobów korzystania z przestrzeni oraz pewnych kategorii użytkowników. Jaskrawym przykładem takiej praktyki było mocowanie przez hipermarkety Tesco kolców przeciwko londyńskim bezdomnych. Możliwy jest jednak odwrotny sposób postępowania. Jeden z prezentowanych przez Nawratka projektów zakładał, że budynek fabryki udostępnia bezdomnym za darmo ciepło powstające w procesach przemysłowych. Innym przykładem łączenia funkcji jest budynek biblioteki Delft w Mecanoo, którego duży zielony dach stanowi zarazem przestrzeń rekreacyjną. Architektura dążąca do mnożenia różnych funkcji projektowanej przestrzeni nie musi być też bardzo droga. Chodzi w niej między innymi o bardziej efektywne wykorzystywanie możliwości już istniejących budynków.

Inkluzywna architektura obejmuje również środowisko przyrodnicze.  Nawratek nawiązywał do idei ekologii przemysłowej, która polega na takim organizowaniu procesów produkcyjnych, żeby odpady z jednego cyklu produkcyjnego były ponownie wykorzystywane w kolejnym cyklu. Ideałem ekologii przemysłowej jest więc produkcja stanowiąca obieg zamknięty, która nie stanowi obciążenia dla środowiska. Największym przedsiębiorstwem tego typu jest Kalundborg Industrial Symbiosis. 

                                Mapa procesu produkcyjnnego w Kalundborg Symbiosis, źródło: wikipedia.

Mottem radykalnie inkluzywnej architektury dobra wspólnego, za którą opowiada się Krzysztof Nawratek,  jest hasło: „Nikt i nic nie jest odpadem. Wszystko i wszyscy powinni być częścią nowego świata”.

Maciej Kassner

Hackerzy w Zielonym Jazdowie

Podczas czwartego turnusu wczasów ekonomicznych podstawy kultury hackerskiej przybliżyli zgromadzonej w Jazdowie publiczności Jarosław Górny i Michał Woźniak z warszawskiego Hackerspace. 

Hackerspace jest domem kultury hackerskiej, mieści się przy ulicy Długiej, niedaleko metra Ratusz. W Polsce jest dziewięć podobnych ośrodków: w Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Łodzi, Trójmieście, Wrocławiu, Opolu, Szczecinie i w Katowicach. Dom kultury hackerskiej jest klubem majsterkowicza, szkółką hackerską (można tam zgłębić tajniki programowania lub nauczyć się lutować), jak również miejscem pracy nad wspólnymi projektami. W ruchu hackerskim popularne są również fablaby (fabrication laboratory), które mają charakter zbliżony do pracowni technicznych.

Wokół ruchu hackerskiego narosło wiele nieporozumień. Jak przekonywali Jarosław Górny i Michał Woźniak, prawdziwego hackera można porównać do takich bohaterów kultury popularnej, jak MacGyver czy Pomysłowy Dobromir. Hackerzy wykorzystują wiedzę techniczną do rozwiązywania problemów, z jakimi ludzie mierzą się w różnych dziedzinach życia. Praca hackerów, choć nie jest wliczana do PKB, przynosi realne korzyści wszystkim użytkownikom Internetu. Wiele stron www może bowiem funkcjonować jedynie dzięki wolnemu oprogramowaniu tworzonemu  przez hackerów.  

Największe zainteresowanie publiczności wzbudził problem inwigilacji w Internecie. Nowe możliwości szpiegowania obywateli, które ujawniła afera Snowdena, biorą się z tego, że komunikacja w sieci jest niezwykle scentralizowana. Idealną maszynką do inwigilacji użytkowników jest zwłaszcza facebook. Warto wiedzieć, że istnieją alternatywne portale społecznościowe, takie jak Diaspora, która jest zdecentralizowana i zarządzana przez wspólnotę użytkowników, a w rezultacie mniej podatna na zakusy służb specjalnych. Jarosław Górny i Michał Woźniak dowodzili, że użytkownicy Internetu bez zaawansowanej wiedzy informatycznej mogą przy pomocy prostych zabiegów znacząco utrudnić szpiegowanie ich internetowej korespondencji. Pierwszą rzeczą, jaką należy zrobić, jest włączenie funkcji szyfrowania wiadomości w skrzynce mailowej. Hackerspace co miesiąc organizuje otwarte dla publiczności krypto-party, podczas którego można poznać praktyczne sposoby ochrony prywatności w Internecie. 

Podczas dyskusji rozwiano też wiele mitów dotyczących ruchów protestu w sieci. Przykładowo, głośny przypadek zhackowania strony Prezesa Rady Ministrów podczas protestów przeciwko ACTA był w gruncie rzeczy niegroźny. Akcję tą można przyrównać do zerwania kłódki w osiedlowej tablicy ogłoszeniowej i zawieszenia tam własnych plakatów. Warto również wiedzieć, że szeroko komentowana działalność grupy Anonymous nie ma charakteru hackerskiego. Taktyka Anonymous polega na tym, że wiele osób jednocześnie wchodzi na określoną stronę internetową, powodując jej przeciążenie. Nasuwa to skojarzenia z popularnymi w latach 60-tych sit-inami, polegającymi na tym, że protestujący gromadnie siadali przed jakimś budynkiem, blokując tym samym możliwość wejścia i wyjścia. Niebezpieczne ataki hackerskie, polegające na złamaniu zabezpieczeń w celu uzyskania  dostępu do newralgicznych danych, są niezwykle rzadkie i nie cieszą się poparciem w głównym nurcie ruchu hackerskiego. 

Maciej Kassner

Anna Grodzka na Chłodnej: przywróćmy w Polsce solidarność!

Podczas spotkania w klubokawiarni przy ulicy Chłodnej Anna Grodzka odpowiadała na pytania dotyczące jej politycznej przeszłości, obecnych działań oraz planów na przyszłość. Posłanka Zielonych tłumaczyła, że pozostaje w klubie parlamentarnym Twojego Ruchu, aby pilotować zgłoszone przez siebie projekty ustaw dotyczące uzgadniania płci, ochrony lokatorów i zmian w prawie pracy zmierzających do ograniczenia umów śmieciowych. Zdaniem Grodzkiej najtrudniej będzie uchwalić proponowane zmiany w kodeksie pracy. „PO boi się prawa pracy jak diabeł święconej wody” – tłumaczyła posłanka. Mimo to politycy mają obowiązek proponowania dobrych  rozwiązań, które – nawet jeśli nie zostaną uchwalone przez Sejm – wejdą do debaty publicznej i będzie można je ponownie podnieść w bardziej sprzyjającej sytuacji politycznej.

Fot. Chłodna 25

Anna Grodzka jest nie tylko posłanką, ale również szefową stowarzyszenia „Społeczeństwo Fair”, które działa w kilkunastu polskich miastach. Stowarzyszenie to próbuje łączyć organizacje pozarządowe i ruchy obywatelskie we wspólnej walce o realizacje ważnych celów społecznych. Główna idea polega na tym, aby wszyscy uczestnicy porozumienia solidarnie opowiadali się za postulatami zgłaszanymi przez każdą organizację, co pozwala stronie społecznej skuteczniej pertraktować z władzami. Jak przekonywała Anna Grodzka, misją „Społeczeństwa Fair” i Partii Zieloni jest wzmocnienie głosu społeczeństwa obywatelskiego i przywrócenie w Polsce solidarności.

Wiele pytań dotyczyło transferu posłanki do Partii Zieloni. Anna Grodzka zauważyła, że Zieloni są jednocześnie partią polityczną i ruchem społecznym, co jest ich wielkim atutem. Odpowiadając na pytanie, dlaczego wybrała Zielonych, a nie Ruch Sprawiedliwości Społecznej, posłanka Grodzka wskazała na to, że Zieloni mają za sobą 10 lat tradycji oraz komponent ekologiczny, którego brakuje w partii Piotra Ikonowicza. W jej ocenie najpilniejszym zadaniem, przed jakim stoi dziś Partia Zieloni, jest tworzenie struktur lokalnych. Zieloni nie powinni budować partii w oparciu o model niemiecki, gdyż w Niemczech istnieje silna socjaldemokracja, której brakuje na polskiej scenie politycznej. Anna Grodzka przekonywała, że w Polsce jest miejsce na autentyczną lewicą społeczną, która rzuci wyzwanie neoliberalnemu establishmentowi.  Jej zdaniem nadchodzące wybory samorządowe, prezydenckie i parlamentarne trzeba wykorzystać do promocji marki Zielonych. Posłanka opowiedziała się za wspólnym startem Zielonych, Ruchu Sprawiedliwości Społecznej i innych organizacji niezależnej lewicy w wyborach parlamentarnych. Jej zdaniem Zieloni w wyborach 2015 roku mają szansę przekroczyć próg wyborczy i wejść do parlamentu. Posłanka poparła też kandydaturę Joanny Erbel w warszawskich wyborach samorządowych.  

Spotkanie zostało zakłócone przez agresywnie zachowujących się młodych narodowców, których z sali wyprowadziła policja.

Maciej Kassner

Zielona demokracja

Oklaski na sali plenarnej i oklaski na stojąco po przemówieniu posłanki Anny Grodzkiej. Niepowtarzalne emocje, gęsia skórka i poczucie wspólnoty ideałów. – Zwyciężymy, zwyciężymy!  - słowa te uskrzydlały członkinie i członków Zielonych, zebranych na sali obrad partyjnego kongresu.

Kongres ten był wyjątkowy pod wieloma względami. Partia, ciesząca się z powodu rosnących szeregów, opowiedziała się wyraźnie za samodzielnym startem, nie wykluczając porozumienia z innymi środowiskami lewicy społecznej. Na tym Kongresie zostały postawione mocne fundamenty budowy politycznej niezależności, oparte na sprzeciwie wobec establishmentu, działającego w polskim parlamencie.

Jako nowy sympatyk Zielonych i uczestnik Kongresu po powrocie z pierwszego dnia obrad zacząłem się zastanawiać nad tym, w czym tkwi siła Zielonych.

Niewątpliwie ich mocną stroną są ludzie: członkinie i członkowie partii, których umysły są otwarte na nowe, lepsze, zielone jutro. Ludzie, którzy mają wiele do zaproponowania społeczeństwu, którzy chcą zmian. Niewątpliwie wszyscy posiadają nowy pierwiastek, którego trudno poszukiwać w tablicy Mendelejewa – pierwiastek „lewicowej wrażliwości” na sprawy społeczne, gospodarcze oraz tak ważne i podkreślane w trakcie dyskusji środowisko naturalne. 

Innym ich walorem jest moim zdaniem wizja „zielonej demokracji”, oparta na takich wartościach jak tolerancja, szacunek dla rozmówcy, który ma inne zdanie, a także kultura dyskusji, której obecnie tak brakuje w życiu publicznym. Nie możemy na to dłużej pozwalać i akceptować braku merytorycznej debaty w sferze publicznej.

Fot. Elżbieta Hołoweńko.

To właśnie na Kongresie po raz pierwszy zobaczyłem demokrację, która została wypracowana w atmosferze pluralizmu i poczucia tożsamości. Taki model działania niewątpliwie pozwoli na dalszy rozwój partii.

Na co dzień za pośrednictwem mediów widzimy, że obecni nasi przedstawiciele w różnych organach zamienili demokrację w prosty rachunek arytmetyczny, w którym liczy się ilość posiadanych radnych, posłów czy senatorów. Nie da się zatrzeć wrażenia skupiania się przez nich przede wszystkim na poszukiwaniu większości w celu załatwiania politycznych interesów, korzyści dla partii i określonych środowisk. Należy zdać pytanie, gdzie w tym rachunku znajdziemy prawa  kobiet, mniejszości seksualnych, etnicznych, osób wykluczonych, starszych? Polityczny koniunkturalizm zabija społeczeństwo.

Nadszedł czas na „zielony pierwiastek”, który trzeba wprowadzić do życia społecznego. Czas, aby po 25 latach usłyszano głos ludzi, którzy reprezentują nowy sposób myślenia o nas – społeczeństwie, Polsce, Europie, świecie oraz środowisku naturalnym, bez którego nie ma przyszłości.

Grzegorz

Przyszłość kooperatyw, kooperatywy przyszłości

Czy spółdzielczość ma jeszcze sens? Twierdzącej odpowiedzi na to pytanie udzieli uczestnicy debaty o kondycji polskiego ruchu spółdzielczego, która odbyła się w piątek 7 lipca w Zielonym Jazdowie.

Marta Anczewska łączy pracę w korporacji z zaangażowaniem w działalność kooperatywy spożywców „Dobrze”. Zdaniem Marty Anczewskiej spółdzielnie mają inne cele niż przedsiębiorstwa nastawione na zysk. Praca w kooperatywach uskrzydla, pozwala poznać ludzi z różnych środowisk, uczy tolerancji i umożliwia rozwój emocjonalny. Ustrój kooperatywy jest demokratyczny – każdy członek ma jeden głos, a spółdzielcy starają się podejmować najważniejsze decyzje w sposób konsensualny. Kooperatywa „Dobrze” jest spółdzielnią spożywców, która zapewnia swoim członkom lokalną, zdrową i tanią żywność. W sierpniu kooperatywa planuje otwarcie sklepu przy ulicy Wilczej,  w którym kupować będą mogły również osoby nie będące członkami spółdzielni. 

Krytyczną ocenę polskiego ruchu spółdzielczego przedstawił Michał Sobczyk, praktyk i teoretyk spółdzielczości. Jego zdaniem odrodzenie ruchu kooperatywnego w Polsce ma charakter mody. Zjawisku temu nie towarzyszy wskrzeszenie etosu spółdzielczego. Popularne kooperatywy spożywcze są często grupami towarzyskimi. Zdarza się, że ich członkowie nie angażują się w pracę spółdzielni, wnosząc do kooperatywy jedynie własną siłę nabywczą. Generalnie, spółdzielnie nie tworzą nowego człowieka, nie kształtują autentycznych postaw prospołecznych. Winę za ten stan rzeczy częściowo ponosi system szkolnictwa nastawiony wyłącznie na promowanie indywidualizmu. Przykładem sukcesu ruchu spółdzielczego są natomiast spółdzielnie rolnicze, organizacje samopomocy chłopskiej i spółdzielnie mleczarskie. Jak przekonywał Michał Sobczyk, pod względem rozwoju spółdzielczości wieś wyprzedziła w Polsce miasto. 

Paulina Ograbisz przybliżyła zebranym doświadczenia kooperatywy PANATO – spółdzielni zrzeszającej twórców pracujących w sektorze kreatywnym. PANATO  oferuje swoim klientom gadżety promocyjne, sitodruki, tekstylia, a także projekty realizowane na indywidualne zamówienie. Konieczność konkurowania z podmiotami prywatnymi wymusiła na PANATO wypracowanie mechanizmów szybkiego podejmowania decyzji. Okazało się, że można to zrobić w zgodzie z duchem spółdzielczości i demokracji pracowniczej. W PANATO wprowadzono podział zadań oraz precyzyjnie zdefiniowano , kto jaką rolę pełni w organizacji. Decyzje strategiczne podejmowane są konsensualnie, natomiast decyzje w sprawach bieżących może podjąć samodzielnie osoba odpowiadająca za dane zadanie. W kooperatywie PANATO role są przechodnie, stąd każdy członek kooperatywy ma doświadczenie zarówno w pracy pod czyimś kierownictwem, jak i w samodzielnym braniu odpowiedzialności za losy kolektywu. Sukces kooperatywy PANATO, która działa na rynku już ponad 2 lata,  dowodzi, że demokratycznie zorganizowana spółdzielnia może skutecznie konkurować z firmami zarządzanymi w sposób hierarchiczny. 

Maciej Kassner

„Zielona Warszawa” z wizytą na Kongresie Partii Zieloni

Kongres Partii Zieloni, który odbył się w dniach 12-13 lipca w Warszawie, otworzyły wystąpienia współprzewodniczących partii – Agnieszki Grzybek i Adama Ostolskiego. W części oficjalnej Kongresu przemawiali również: Joanna Erbel, kandydatka Zielonych na prezydentkę Warszawy, Piotr Ikonowicz z Ruchu Sprawiedliwości Społecznej, a także przedstawiciele Partii Kobiet, Młodych Socjalistów i Polskiej Partii Socjalistycznej.

Agnieszka Grzybek i Adam Ostolski, fot. Elżbieta Hołoweńko

Agnieszka Grzybek przekonywała, że Zieloni powinni być magnesem przyciągającym inne środowiska lewicowe. Dla Zielonych kluczowe znaczenie ma współpraca ze związkami zawodowymi, alians z ruchami miejskimi – który zaowocował sukcesem Inicjatywy Kraków Przeciw Igrzyskom – a także sojusz polityczny z  Młodymi Socjalistami, Partią Kobiet i Polską Partią Socjalistyczną. Przewodnicząca opowiedziała się za pogłębianiem i rozbudową tych sojuszy.

Odnosząc się do spraw programowych Agnieszka Grzybek dowodziła, że zadaniem Zielonych jest podejmowanie problemów nieobecnych w głównym nurcie polskiej polityki. Po pierwsze, partia powinna promować idee zielonej reindustrializacji, która pozwoli na stworzenie nowych miejsc pracy w branżach przyjaznych środowisku. Po drugie, Zieloni powinni być w awangardzie walki o prawa cyfrowe i ochronę danych osobowych w Internecie. Sprawa PRISM – tajnego programu szpiegowskiego, w ramach którego rząd amerykański uzyskał dostęp do danych będących w posiadaniu m. in. takich internetowych gigantów, jak Facebook, Google, Yahoo czy Youtube –  dowiodła, że obywatele polscy nie są chronieni przed inwigilacją w Internecie. Po trzecie, w ocenie A. Grzybek, Zieloni muszą zabiegać o usługi publiczne dobrej jakości, w szczególności zaś o należytą opieką nad dziećmi i osobami starszymi. Po czwarte, Zieloni powinni bronić równości płci i praw mniejszości seksualnych. Jest to bardzo ważne teraz, kiedy trwa nagonka na „ideologię gender”, a zapisy klauzuli sumienia są przez lekarzy nadużywane do ograniczania praw kobiet. Polscy Zieloni muszą też współpracować z Europejską Partią Zielonych w organizowaniu sprzeciwu wobec porozumienia handlowego między UE a Stanami Zjednoczonymi (TTIP), które godzi w interesy obywateli i konsumentów.

Jako drugi głos zabrał Adam Ostolski, który przekonywał, że misją Partii Zieloni jest znalezienie politycznej odpowiedzi na problemy współczesnego świata. Kryzys ukraiński pokazał, że powszechne po zimnej wojnie przekonanie o panującej w regionie stabilności okazało się złudzeniem. Z kolei afera taśmowa zdemaskowała marną jakość polskiej klasy politycznej. Wybory do Parlamentu Europejskiego ujawniły siłę ksenofobicznej prawicy. Wydarzenia ostatnich lat przekonują, że kapitalizm stracił hamulce i miota się od kryzysu do kryzysu. Ludzkość w rosnącym tempie zużywa nieodnawialne zasoby. Odpowiedzią na te problemy ma być zielony program polityczny oparty na czterech filarach: (1) walce o prawa człowieka; (2) sprawiedliwości społecznej; (3) zrównoważonym rozwoju; (4) oddolnej demokracji. Wizja ta, przekonywał Ostolski, musi być wprowadzona w życie, co wymaga politycznej skuteczności. Samodzielny start Zielonych w wyborach do Parlamentu Europejskiego stanowił ważny sprawdzian dla partii i jej sojuszników. Doświadczenie zbiórki podpisów przeciwko podwyżkom cen biletów w Warszawie dowiodło, że nie można liczyć na wsparcie ze strony establishmentowych partii lewicowych. Wstąpienie w szeregi partii Anny Grodzkiej potwierdziło aspirację Zielonych do samodzielnego startu w wyborach. Na Partii Zieloni – konkludował Adam Ostolski – spoczywa odpowiedzialność za to, żeby coś w Polsce zmienić.

Joanna Erbel przekonywała zebranych, że niezbędna jest zmiana myślenia o mieście. Potrzebujemy wizji „Zielonej Warszawy” – miasta zrównoważonego, zróżnicowanego i wrażliwego społecznie.  Erbel sprzeciwiła się prywatyzacji stołówek oraz podwyżce cen biletów. Jej zdaniem trzeba wrócić do najtańszego biletu w cenie 2 złotych. Kandydatka na prezydentkę Warszawy argumentowała, że rower nie jest fanaberią klasy średniej, lecz zdrowym i tanim środkiem transportu. Erbel opowiedziała się też za przeznaczaniem większych środków na cele socjalne, w tym na wspieranie budownictwa komunalnego. Wybory samorządowe, przekonywała Joanna Erbel, to początek  drogi lewicy do władzy. 

Najbardziej wyczekiwanym wystąpieniem było przemówienie posłanki Anny Grodzkiej. „Zieloni są przeznaczeniem, przy którym zostanę na zawsze” –  powiedziała posłanka dodając, że długo szukała swojego miejsca w polityce, by znaleźć je właśnie w Partii Zieloni. Zdaniem Grodzkiej Zieloni mają szansę na uzyskanie ponad 10 % głosów wyborach parlamentarnych. Posłanka wskazała cztery powody, które jej zdaniem pozwalają wierzyć, że samodzielny start Zielonych zakończy się sukcesem. Po pierwsze, Anna Grodzka zwróciła uwagę na niskie zaufanie obywateli do społeczeństwa i polityki. Jeszcze przed aferą taśmową ponad 70% obywateli nie ufało parlamentowi. Zieloni zdaniem posłanki są wiarygodną odpowiedzią na kryzys zaufania do politycznego establishmentu. Po drugie, w Polsce istnieje silne niezadowolenie społeczne biorące się z dużego rozwarstwienia i braku odpowiedniej polityki społecznej.  Grodzka wskazała na takie zjawiska, jak bezrobocie wśród młodych, niskie płace, nierozwiązane problemy osób niepełnosprawnych, podwyższenie wieku emerytalnego, czy zerwanie dialogu w Komisji Trójstronnej. Zdaniem posłanki Partia Zielonych może zaproponować realne rozwiązania dla tych problemów, gdyż spośród wszystkich polskich partii politycznych to właśnie Zieloni mają najlepszy program społeczny. Po trzecie, w Polsce odnotowujemy sukcesy prawicowego ekstremizmu i fundamentalizmu, czego przykładem jest sprawa profesora Chazana, afera wokół wystawienia spektaklu Golgota Picnic, groteskowe ataki na „ideologie gender” czy sukces Kongresu Nowej Prawicy w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Agresywnej ofensywie prawicy towarzyszy pogłębiająca się apatia społeczeństwa – tylko 40% Polaków bierze udział w wyborach. Po czwarte, widoczny jest kryzys parlamentarnej lewicy, która w wyborach do Parlamentu Europejskiego zdobyła jedynie 14 % głosów. Niegłosująca część społeczeństwa czeka na wiarygodną lewicową alternatywę dla prawicowego ekstremizmu i oportunizmu parlamentarnej lewicy. Alternatywą taką są właśnie Zieloni.  

Anna Grodzka zakończyła swoje przemówienie okrzykiem: ZWYCIEŻYMY! Hasło to – skandowane przez wszystkich delegatów – jeszcze długo rozbrzmiewało w Domu Braci Jabłkowskich przy Brackiej, gdzie obradował Kongres Partii Zieloni. 

Czy nowe rozdanie na lewicy?

Czy nowe rozdanie na lewicy?

Podczas spotkania, które odbyło się 7 lipca w barze Studio, nad kondycją polskiej lewicy debatowali: Joanna Erbel, kandydatka Partii Zielonych na prezydentkę Warszawy, Piotr Ikonowicz, założyciel Ruchu Sprawiedliwości Społecznej, Tomasz Leśniak, kandydat Inicjatywy „Kraków Przeciw Igrzyskom” na prezydenta Krakowa, Barbara Nowacka z Fundacji Izabelli Jarugi-Nowackiej oraz Piotr Szumlewicz, dziennikarz i ekspert OPZZ. Dyskusję moderowali Michał Wybieralski z „Gazety Wyborczej” oraz Witold Mrozek z „Krytyki Politycznej”.

Zdaniem Piotra Ikonowicza w Polsce obserwujemy pogłębiającą się erozję klasy politycznej. W tej sytuacji przyszłość należy do partii populistycznych, antyestablishmentowych i antysystemowych. Taką formacją chce być Ruch Sprawiedliwości Społecznej. Jako przykład sukcesu strategii populistycznej P. Ikonowicz wskazał partię hiszpańskich oburzonych – Podemos, która uzyskała dobry wynik w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Zdaniem prelegenta polskie społeczeństwo jest zdolne do buntu, bo wielu ludzi jest w trudnej sytuacji życiowej i nie może się już dalej cofać. Ikonowicz wskazał na takie zjawiska, jak eksmisje na bruk, rosnące zadłużenie dużej części społeczeństwa czy istnienie grup wykluczonych, do których nie potrafią dotrzeć lewicowe partie i związki zawodowe. Radykalna polityka polega w jego ocenie na reprezentowaniu ludu przeciwko elitom, interesów biednych przeciwko bogatym. Nowa partia powinna zdaniem Ikonowicza wystrzegać się określenia „lewica”, które kojarzy się w Polsce z SLD i Leszkiem Millerem. Ma to być formacja antykapitalistyczna, dążąca do głębokich przemian społecznych i gospodarczych. Piotr Ikonowicz wykluczył wspólny start lewicy w wyborach samorządowych w Warszawie, ale nie przekreślał szans na współpracę w przyszłości. Współpraca taka jest jego zdaniem konieczna, gdyż kapitalizm jest szkodliwy zarówno dla człowieka, jak i dla przyrody. 

Z tezami lidera Ruchu Sprawiedliwości Społecznej nie zgadzał się Piotr Szumlewicz. Ekspert OPZZ odrzucił nawiną jego zdaniem populistyczną retorykę i przekonywał, że lewicę należy budować wokół konkretnych interesów i postulatów. Przykładem sukcesu takiej polityki jest zbiorowy układ pracy w branży budowlanej, popisany przez związki zawodowe i pracodawców. Zgodnie z porozumieniem minimalna stawka za godzinę pracy w budownictwie wynosić będzie 14, 29 za godzinę pracy. Ponadto, Szumlewicz wskazał trzy projekty ustaw pilotowane przez OPZZ: ustawę o wprowadzeniu minimalnej płacy godzinowej w wysokości 11 złotych ; ustawę o ograniczeniu umów śmieciowych, na których w Polsce pracuje 27 % ogółu zatrudnionych, co jest najwyższym wskaźnikiem w UE ; oraz o ustawę o zamówieniach publicznych, stawiającą firmom wymóg etatowego zatrudnienia pracowników i odchodzącą do kryterium ceny jako rozstrzygającego w przetargach. Piotr Szumlewicz pozytywnie odniósł się też do postulatów socjalnych obecnych w programie Joanny Erbel, takich jak klauzule społeczne w miejskich zamówieniach publicznych.

W swoich wypowiedziach Barbara Nowacka tonowała emocje i podkreślała potrzebę budowy szerokiego porozumienia na lewicy. Jej zdaniem potrzebny jest konsensus w sprawie lewicowego minimum. Nowacka opowiadała się za potrzebą budowy partii antykapitalistycznej, ale jednocześnie podkreślała potrzebę współpracy z politykami SLD i Twojego Ruchu. Obecny kryzys lewicy wynika jej zdaniem przede wszystkim z niepotrzebnych podziałów między partiami i środowiskami lewicowymi. Nowacka wielokrotnie podkreślała też potrzebę aktywizacji społeczeństwa obywatelskiego i przywrócenia myślenia w kategoriach wspólnoty.

Perspektywę samorządową reprezentowała Joanna Erbel, która przedstawiła swoją wizję miasta zrównoważonego, lewicowego. Erbel mówiła, że jako aktywistka miejska początkowo interesowała się głównie przestrzenią miejską, lecz z czasem zaczęła coraz więcej uwagi poświęcać kwestiom socjalnym, takim jak walka z eksmisjami na bruk, podwyżki cen biletów komunikacji miejskiej czy protesty przeciwko prywatyzacji stołówek. Zdaniem kandydatki miasto nie wykorzystuje instrumentów, jakie ma w zakresie polityki społecznej. Erbel postulowała wprowadzenie klauzul społecznych w miejskich zamówieniach publicznych oraz udostępnianie nowych lokali mieszkalnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego oraz budownictwa komunalnego. Kandydatka opowiedziała się również za tym, aby warszawski rower miejski był produkowany przez firmę polską. Polemizując z Ikonowiczem, Erbel podkreślała, że swój program adresuje zarówno do ludzi wykluczonych, jak i do postępowej części klasy średniej, w tym również do pracowników korporacji. Kandydatka zauważyła, że aktywiści miejscy w przeważającej mierze rekrutują się z osób młodych (ok. 30 lat), wywodzących się z klasy średniej. Erbel zwróciła też uwagę na istnienie spauperyzowanej klasy średniej, złożonej z młodych ludzi zatrudnionych na umowy śmieciowe, którzy często nie mogą zaspokoić podstawowych potrzeb mieszkaniowych. Skuteczna polityka miejska – przekonywała Erbel – musi uwzględniać wrażliwość i potrzeby wszystkich mieszkańców miasta.

O doświadczeniach Inicjatywy „Kraków przeciw igrzyskom” opowiadał Tomasz Leśniak. Zdaniem Leśnika lewica w Polsce ma nikłe szanse w wyborach parlamentarnych. Lewicową siłę polityczną trzeba budować od dołu, czyli od wyborów samorządowych. Polityka lewicowa na szczeblu lokalnym powinna być skoncentrowana na usługach publicznych. Odnosząc się do sytuacji w Warszawie, Leśniak zaapelował o to, aby Zieloni, RSS i ruchy miejskie poparły w wyborach samorządowych jedną kandydatkę. 

 

W dyskusji po wystąpieniach głównych mówców wzięli też udział przedstawiciele Partii Zielonych. Maciej Konieczny mówił o tym, że łatwiej o konkretne lewicowe rozwiązania i program niż wiarygodną lewicową alternatywę polityczną. Lewica potrzebuje egalitarnego populizmu i wiarygodnośći. Siłą rzeczy nie ma tu miejsca dla ludzi takich, jak Józef Oleksy, który wysługuje się deweloperom jako polityk, aby wylądować na posadzie JW Construction, czy Aleksander Kwaśniewski, który doradza podejrzanym biznesmenom i satrapom.

Z kolei Ewa Suffin-Jacquemart powołała się na doświadczenie francuskiego Frontu Lewicy. Zjednoczenie lewicy antykapitalistycznej powiodło się dopiero wtedy, kiedy przedstawiciele poszczególnych partii i organizacji zaczęli mówić o tym, co ich łączy, a nie o tym, co ich dzieli. E. Suffin-Jacquemart dodała też, że prawdziwa lewicowość nie polega jedynie na obronie partykularnych interesów poszczególnych grup, ale wymaga również dialogu i myślenia w kategoriach dobra wspólnego. 

 Maciej Kassner 

Komu potrzebna druga transformacja? Debata w ramach „Wczasów ekonomicznych” na Zielonym Jazdowie.

Podczas debaty, która odbyła się w sobotę 5 lipca na Zielonym Jazdowie, na postawione w tytule pytanie odpowiadali: Ewa Suffin-Jacquemart, przewodnicząca Fundacji „Strefa Zieloni” i członkini Partii Zielonych, Agata Nosal-Ikonowicz z Kancelarii Sprawiedliwości Społecznej oraz Michał Wszołek z Partii Zielonych, który reprezentował inicjatywę „Kraków Przeciw Igrzyskom”. Dyskusje prowadził redaktor Łukasz Pawłowski z „Kultury Liberalnej”, a przysłuchiwała się jej licznie zgromadzona w Jazdowie publiczność.

Dokonując oceny polskiej transformacji Ewa Suffin-Jacquemart zauważyła, że przemiany, jakie miały miejsce w Polsce, należy intepretować w kontekście globalnym. Po 1989 roku Polska realizowała neoliberalny model rozwoju, który w długim okresie jest niemożliwy do utrzymania z powodu wyczerpywania się nieodnawialnych zasobów naszej planety. Neoliberalizm preferuje interesy wielkich korporacji kosztem ochrony środowiska
i potrzeb lokalnych społeczności. Przykładem takiej polityki jest ignorowanie przez władze protestów rolników z Żurawlowa przeciwko amerykańskiemu koncernowi Chevron, który dąży do wydobywania gazu łupkowego na najbardziej żyznych terenach. E. Suffin-Jacquemart przekonywała, że niezbędna jest druga transformacja, która zerwie z dotychczasowym modelem rozwoju. Kluczem do transformacji ekonomicznej jest zdaniem prelegentki transformacja energetyczna, czyli oparcie gospodarki na odnawialnych źródłach energii. Polemizując z redaktorem Pawłowskim, E. Suffin-Jacquemart dowodziła, że wprowadzanie rozwiązań przyjaznych środowisku nie musi odbywać się kosztem konkurencyjności gospodarki. Prelegentka wskazywała przykłady Niemiec i Chin, gdzie rozwój gospodarczy szedł w parze z inwestycjami w zielone technologie i zielone miejsca pracy. Również w Polsce program termomodernizacji budynków mógłby stworzyć ok. 300 tyś. miejsc pracy. Polska nie wykorzystuje też bogatych złóż geotermalnych, które są dobrym źródłem energii odnawialnej. Wśród innych wskazanych przez prelegentkę rozwiązań należy wymienić tworzenie samowystarczalnych bioregionów, wprowadzenie cen gwarantowanych na czystą energię, czy progresywne opodatkowanie zużycia energii. Zielona transformacja gospodarki jest konieczna, gdyż – jak wielokrotnie podkreślała Ewa Suffin-Jacquemart –dotychczasowy model rozwoju postawił pod znakiem zapytania warunki dalszego trwania życia na Ziemi. 

 

Krytyczną ocenę polskich przemian z ostatnich 25 lat przedstawiła też Agata Nosal-Ikonowicz, która koncentrowała się na takich zjawiskach, jak bieda, wykluczenie społeczne, kryzys usług publicznych czy brak stabilności zatrudnienia. Prelegentka przyznała, że podobny proces erozji państwa dobrobytu dokonał się również w Europie Zachodniej. Winę za to w jej ocenie ponosi europejska socjaldemokracja, która nie potrafiła przeciwstawić się ideologii neoliberalnej. Kluczem do drugiej transformacji jest zdaniem A. Nosal-Ikonowicz odzyskanie przez państwo suwerenności fiskalnej i zmniejszenie nierówności płacowych. Ten pierwszy cel można zrealizować poprzez szereg zmian w prawie podatkowym, takich jak wprowadzenie podatku bankowego, skuteczne opodatkowanie korporacji, stworzenie bardziej sprawiedliwego i progresywnego systemu podatkowego, czy opodatkowanie obrotu osiąganego w Polsce przez międzynarodowe korporacje. Pozyskane w ten sposób środki powinny zostać przeznaczone na rozwój niedofinansowanych usług publicznych. Ograniczeniu nierówności zarobkowych służy wprowadzenie płacy maksymalnej, która nie powinna być wyższa niż dwunastokrotność płacy minimalnej. Ponadto, Agata Nosal-Ikonowicz opowiedziała się za minimalnym dochodem gwarantowanym ustalonym na poziome minimum socjalnego (ok. 1 tysiąca złotych). W przyszłości minimalny dochód gwarantowany powinien być przekształcony w znacznie wyższy dochód obywatelski, co jednak wymaga opodatkowania korporacji w całej Unii Europejskiej. Jak zauważył redaktor Pawłowski, program zarysowany przez A. Nosal-Ikonowicz przewiduje zmiany idące tak daleko, że zasługują one na miano drugiej transformacji.

Perspektywę samorządową reprezentował Michał Wszołek, który dowodził, że w inicjatywie „Kraków przeciwko igrzyskom” skupiają się jak w soczewce zarówno pozytywne, jak i negatywne przemiany ostatnich 25 lat. W ocenie prelegenta odrzucenie w referendum projektu organizacji zimowych igrzysk olimpijskich w Krakowie stanowi autentyczny sukces demokracji lokalnej. Niestety, historia referendum dowodzi również tego, że aktywność obywatelska wciąż spotyka się z niezrozumieniem i wrogością ze strony politycznego establishmentu. W krakowskim referendum – inaczej niż to było w warszawskim głosowaniu nad odwołaniem prezydent Hanny Gronkiewicz-Waltz – ratusz nie prowadził kampanii antyfrekwencyjnej, lecz próbował przekonywać mieszkańców do głosowania za igrzyskami m. in. poprzez ustawienie specjalnej elektronicznej bramki. Każdorazowe przejście przez bramkę było odnotowywane jako głos za igrzyskami. Pod koniec kampanii referendalnej wichura przewróciła bramkę, a mieszkańcy w głosowaniu opowiedzieli się przeciwko igrzyskom i przeciwko protekcjonalnemu traktowaniu obywateli przez miejskich włodarzy.

Podsumowując spotkanie Łukasz Pawłowski powiedział, że osoby, dla których argumenty prezentowane przez prelegentki i prelegenta są przekonujące, wiedzą już na kogo głosować.

 Maciej Kassner