Zielone pierwsze razy

Trudno jest pisać historię nadal żywego ruchu. Nowoczesna zielona polityka liczy sobie – jeśli liczyć wydarzenia pamiętnego roku 1968 – czterdzieści lat, w czasie którym rozliczne ruchy społeczne wykrystalizowały swoje pozycje polityczne i zdecydowały się współdziałać. Historia Zielonych zbiega się tu z historią społeczeństw, mających dosyć ślepego materializmu, nie liczącego się z ludźmi i ich potrzebą samostanowienia. Ruchy feministyczne, ekologiczne, sprawiedliwości społecznej (zarówno w skali międzynarodowej, jak i lokalnej), mniejszości wszelkiego rodzaju nauczyły się od siebie bardzo wiele.

Dziś Zieloni w wielu krajach stanowią poważne siły polityczne, które nie boją się brać odpowiedzialności za otaczającą ich rzeczywistość. Nierzadko partie te stykały się z koniecznością podejmowania trudnych wyborów i godzenia się z daleko posuniętymi kompromisami. Mimo to tam, gdzie Zieloni są liczącymi się graczami, ludziom żyje się lepiej. Poniżej subiektywny przegląd przełomowych dla Zielonych wydarzeń – jak i informacje o tym, co z tego wynikło:

1972 – Powstaje pierwsza grupa, uznana za zieloną partię polityczną – Zjednoczona Grupa Tasmańska, walcząca z niszczącymi środowisko projektami hydrologicznymi. Jednym z jej najważniejszych liderów był Bob Brown – dzisiaj jest szefem i jednym z pięciu senatorów Zielonych w Australii, trzeciej największej siły politycznej kraju. W jego rodzimej Tasmanii w wyborach stanowych w 2006 roku otrzymali 16,2% głosów.

W tym samym roku powstaje też Partia Wartości w Nowej Zelandii, która następnie przekształca się w Partię Zielonych. Dzięki zmianie ordynacji wyborczej z większościowej na mieszaną ma dziś ona 9 osób w liczącym 122 reprezentantów parlamencie tego kraju, będąc trzecią siłą Nowej Zelandii.

1973 – Pierwsza zielona partia ekologiczna w Europie – Partia Ekologiczna, która jest pierwowzorką dzisiejszej Partii Zielonych Anglii i Walii. W wyborach do parlamentu europejskiego, jako Partia Zielonych, otrzymała ona 15% głosów (głównie z powodu tragicznych następstw katastrofy w Czarnobylu), jednak z powodu dyskryminującej ordynacji większościowej nie zdobyli oni ani jednego mandatu. Sztuka ta udała się dopiero po reformie prawa wyborczego w 1999 roku, kiedy to dwie zielone eurodeputowane – zajmująca się prawami człowieka i zwierząt dzisiejsza szefowa partii, Caroline Lucas i specjalistka od praw pracowniczych i polityki społecznej Jean Lambert zostały wybrane do Brukseli. Dziś partia ta ma ponad 200 osób działających we władzach samorządowych, zajmujących się takimi tematami, jak ograniczenie prędkości na drogach, zapewnienie darmowej termoizolacji, posiłków w szkołach i wystarczającego do życia poziomu płac.

1983 – najsłynniejsi na świecie Zieloni – niemieccy – po raz pierwszy wchodzą do parlamentu federalnego, zdobywając 5,6% głosów i 27 osób w Bundestagu. Z początku wielu z nich szokuje alternatywnym sposobem ubierania się, z czasem jednak dają się poznać jako obrońcy pokoju (weszli do parlamentu na fali protestów przeciwko nowym amerykańskim instalacjom rakietowym), wysokich standardów społecznych i ekologicznych, a także praw konsumenckich.

1984 – pierwsi Zieloni wchodzą do Parlamentu Europejskiego – siódemka osób z Niemiec, dwójka z Belgii i dwójka z Holandii. Wraz z partiami regionalistycznymi tworzą Grupę Tęczową, która w kolejnych latach zmieni się w grupę Zielonych/Wolnego Sojuszu Europejskiego. W jej ramach Zieloni organizują m.in. pierwszą w historii europarlamentu konferencje poświęconą prostytucji, wspierają opozycję demokratyczną za żelazną kurtyną, a także działają na rzecz poprawy jakości spożywanej żywności i rozszerzeniu wiedzy na temat zmian klimatycznych. Największą liczebność – 48 na 626 – grupa liczy po wyborach w roku 1999. Obecnie jest to piąta pod względem liczebności grupa polityczna, po chadekach, socjalistach, liberałach i eurosceptykach.

1995 – pierwsza partia Zielonych – Zielona Liga w Finlandii – wchodzi do koalicji rządowej firmowanej przez socjaldemokratów. Otrzymują tam m.in. stanowisko ministra środowiska i pomocy rozwojowej. Rezygnują z udziału w niej w 2002 roku, kiedy rząd zaczyna forsować program rozwoju energetyki nuklearnej. Do władzy wracają w roku 2007, kiedy w rządzie razem z konserwatystami, centrystami i mniejszością szwedzką otrzymują ministerstwa pracy i sprawiedliwości, skupiając się na kształtowaniu polityki społecznej rządu. Zielona Liga pokazuje, że realizacja zasad zielonej polityki możliwa jest zarówno w różnorodnych konfiguracjach koalicyjnych. W lokalnych wyborach w Helsinkach w 2008 roku Zielona Liga otrzymuje 23,5% głosów i staje się drugą – po konserwatystach – siłą polityczną w radzie miasta.

1998 – Zieloni/Sojusz'90 wchodzą w koalicję z Socjaldemokratyczną Partią Niemiec, aż do 2005 roku tworząc czerwono-zieloną koalicję. W jej obrębie udało się zrealizować olbrzymią ilość działań stymulujących powstanie nowoczesnych, zielonych miejsc pracy – na przykład w sektorze energetyki i budownictwa. Zielony sektor zatrudnia dziś ćwierć miliona osób i szacuje się, że ma potencjał, by wyprzedzić pod względem poziomu zatrudnienia przemysł samochodowy. Dodatkowo uzyskano obietnicę stopniowego wygaszenia elektrowni jądrowych i przestawienie się na produkcję energii ze źródeł odnawialnych. Wiele kontrowersji wzbudziła jednak postawa partii w stosunku do wojny w Afganistanie – zgoda na wysłanie tam żołnierzy Bundeswehry spowodowała głęboki kryzys w partii. Formacja ta głośno protestowała przeciwko amerykańskiej inwazji na Irak. W tegorocznych wyborach do parlamentu krajowego i europejskiego promuje się hasłem WUMS – Fuer Ein Besseres Europa. Skrót ten oznacza skupienie się na kwestiach zielonej gospodarki (Wirtschaft), środowiska (Umwelt), ludzi (Menschlisch) i Europy Społecznej (Sozial). W tegorocznych wyborach w Hesji, mówiąc o ekologicznym i socjalnym landzie, zdobywają rekordowe poparcie 13,7% wyborców.

W kolejnych latach Zieloni wchodzą i współtworzą gabinety m.in. w Belgii, Francji i Włoszech.

2003 – Wokół Grupy Referendalnej „Zieloni” krystalizują się w Polsce Zieloni 2004. Partia skupia ludzi działających w ruchach społecznych, zniesmaczonych polityką Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Pracy, oznaczającej m.in. udział w agresji na Irak, spolegliwą politykę wobec kościoła katolickiego w kwestiach aborcji i mniejszości seksualnych i likwidację Funduszu Alimentacyjnego. Pierwszymi przewodniczącymi zostają Jacek Bożek, założyciel Klubu „Gaja”, oraz Magdalena Mosiewicz, działaczka ekologiczna i feministyczna. Partia wprowadza na stanowiskach funkcyjnych parytet kobiet i mężczyzn. Przez lata prowadzi działania związane z pokojem, zrównoważonym rozwojem, wysoką jakością żywności i równym statusem kobiet i mężczyzn. Sporym zainteresowaniem medialnym cieszyły się marsze demokracji w roku 2005 i działania związane z obroną doliny Rospudy. W 2009 roku partia startuje wraz z Partią Demokratyczną i Socjaldemokracją Polską w ramach PdP – CentroLewicy.

2006 – przełomowy rok dla zielonej polityki w Europie Środkowej. Do parlamentu wchodzą Zieloni w Czechach, uzyskując wcześniej wsparcie Vaclava Havla. Idąc pod hasłem jakości życia zdobywają 6,3% głosów i 6 na 200 miejsc w izbie niższej czeskiego parlamentu. W rozchwianej politycznie izbie decydują się na alians z konserwatystami i chadekami, za co otrzymują ministerstwa środowiska, edukacji i antydyskryminacyjne. Czeski przykład centroprawicowej koalicji wkrótce zostaje podjęty przez formacje Zielonych w Irlandii i Finlandii, a także – na szczeblu regionalnym – w niemieckim Hamburgu, gdzie do życia powołany zostaje sojusz CDU-Zieloni. W rok po Czechach swoich reprezentantów do lokalnego parlamentu wprowadzają Estońscy Zieloni.