Zielona Polityka Społeczna

11 października kończącego się roku delegatki i delegaci Europejskiej Partii Zielonych przyjęli dokument, który ma stać się podstawą wspólnej kampanii w przyszłorocznych wyborach europarlamentarnych. Liczący 28 stron "policy paper" potwierdza przywiązanie tej rodziny politycznej do haseł sprawiedliwości społecznej i wysokiej jakości życia dostępnej dla każdej i każdego z nas. Warto zaprezentować najważniejsze wnioski, spostrzeżenia i postulaty "Zielonej Wizji Europy Socjalnej", które są bardzo istotne w momencie aktualnego kryzysu finansowego, rozlewającego się powoli na inne działy gospodarki, a także przy okazji wewnętrznych dyskusji partyjnych i fluktuacji na polskiej scenie politycznej. Co bowiem oznacza posiadanie zielonej wrażliwości politycznej i jak przekłada się ona na takie kwestie, jak edukacja, służba zdrowia czy usługi publiczne?

Zielona wizja to wizja inkluzywnego i spójnego społeczeństwa - w którym tak obywatelki i obywatele, jak i poszczególne państwa rozpoznają i realizują swoje obowiązki i możliwości. By zapobiec korozji dotychczasowych modeli społeczeństw dobrobytu i zapewnić niezbędne reformy, zmniejszające poziom biedy i nierówności płci, Europejscy Zieloni proponują, by polityka społeczna dotyczyła nie tylko władz na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym, ale by pojawiła się także na poziomie europejskim. Do tej pory bowiem unijne instytucje przodowały w proponowaniu rozwiązań prawnych raczej ograniczających niż rozszerzających prawo do wysokiej jakości życia, np. dążąc do podniesienia maksymalnego średniego tygodnia pracy z 48 do 65 godzin. 76 milionów osób w UE nadal żyje poniżej progu ubóstwa, a kolejnym 38 mln grozi osunięcie się poniżej tego progu. 20% dzieci w UE zagrożonych jest ubóstwem, 20% młodocianych nie ma pracy. Ponad 30% kobiet pracuje jedynie na pół etatu, podczas gdy mężczyzn - niecałe 7%. Nowe zagrożenia dla jakości życia i pracy tworzą takie zjawiska, jak nowe formy słabo chronionej pracy (np. tymczasowej) i orzecznictwo unijnych sądów, podważające prawa związków zawodowych, np. w kwestii układów zbiorowych.

Zieloni chcą gwarancji dla podstawowych praw ekonomicznych w całej Unii Europejskiej. Zadaniem Wspólnoty powinno być wspieranie wymiany pozytywnych doświadczeń i zapobieganie dumpingowi socjalnemu i konkurencji podatkowej wewnątrz UE. Uważamy, że aktualny Pakt Stabilności i Wzrostu powinien zostać zapewniony takim który uwzględnia istotne wskaźniki społeczne, takie jak redukcja emisji gazów szklarniowych, a także poziomu ubóstwa, szczególnie dziecięcego.

Godna płaca

Głównymi postulatami EPZ w tej dziedzinie są m.in. badania nad rozmaitymi modelami Dochodu Obywatelskiego, w różnych wariantach jego wysokości i warunkowości. Dochód taki powinien być zapewniony każdej osobie dla wszystkich go potrzebujących - to dość enigmatyczne stwierdzenie odzwierciedla podział opinii w ramach samych Europejskich Zielonych, znajdują się tam bowiem partie wspierające w pełni ideę Minimalnego Dochodu Gwarantowanego (np. Finlandia, Anglia i Walia), jak i bardziej sceptyczne wobec tak szeroko zakreślonego projektu (Niemcy). Wszelkie transfery socjalne powinny być indeksowane o wzrost Produktu Krajowego Brutto, aby utrzymać swoją wartość, system podatkowy powinien być zaś progresywny, a ewentualne ulgi podatkowe - wspierać inwestycje w zrównoważony, trwały rozwój i być sprawiedliwe ekologicznie i społecznie.

Usługi publiczne

To do rządów należy zapewnienie, by obywatelki i obywatele miały/mieli dostęp do wysokiej jakości usług, takich jak edukacja, ochrona zdrowia, poczta czy publiczny transport. Krytykowana jest pochopna prywatyzacja tego typu usług, jako że nie istnieją badania, wskazujące na jednoznaczną wyższość systemu prywatnego nad publicznym. W tych działach gospodarki to do sektora publicznego należy bycie głównym aktorem, bowiem to właśnie w nim są wyższe wskaźniki uzwiązkowienia, bardziej egalitarne warunki pracy i płacy, czy też większe możliwości negocjacji zbiorowych. By zapewnić wysoką jakość usług publicznych i ich powszechną dostępność, Zieloni chcą unijnej dyrektywy w tej kwestii, która zapobiegnie przeważeniu logiki rynkowej nad dobrem wspólnym, a także demokratyzacji zarządzania sektorem usług publicznych (z udziałem społeczeństwa obywatelskiego) i pozostawienia państwom członkowskim prerogatyw w kwestii wyboru sposobu dostarczania niektórych usług obywatelkom i obywatelom.

Edukacja

Ta usługa ma kluczową rolę w walce z nędzą, zapewnianiem równych szans i z tępieniem stereotypów płciowych, etnicznych, seksualnych czy też rasowych. To właśnie tu dziecko rozpoczyna swoje życie w społeczeństwie, zatem od wysokiej jakości samego procesu edukacyjnego zależy dobrobyt i funkcjonowanie całej Unii Europejskiej. Darmowa edukacja - począwszy od przedszkola, aż po szkoły wyższe, powinna być zapewniona przez wszystkie państwa członkowskie. Większą uwagę i zasoby należy poświęcić na kształcenie w grupach zagrożonych wykluczeniem społecznym, zapobieganiu segregacji, promowaniu różnorodności i zwalczaniu stereotypów dotyczących ról płciowych. Przedszkola powinny być miejscami nie tylko nauki, ale też konsultacji z rodzicami, służącymi poradami dotyczącymi wychowania dzieci. Więcej uwagi powinno się poświęcić nowym metodom nauczania i indywidualnemu podejściu do uczennic i uczniów, tworzeniu paneuropejskich podręczników, pokazujących różne perspektywy narodowe, zwiększaniu roli uczących się i studiujących w kwestii toku ich nauczania, a przede wszystkim - należy zapewnić każdej i każdemu z nas możliwość spędzenia co najmniej jednego semestru nauki za granicą w ramach wymian szkolnych i uczelnianych, począwszy od poziomu szkół ponadgimnazjalnych. Powinny także powstać zachęty do studiowania kierunków związanych ze zrównoważonym rozwojem - zarówno ścisłych, jak i humanistycznych.

Osoby starsze

Chociaż jakość życia osób w "trzecim wieku" znacząco poprawiła się w ciągu ostatnich 100 lat, nadal wiele jest tam marazmu i biedy. By zapewnić wysoką jakość życia w jesieni wieku, Zieloni zwracają uwagę na działania profilaktyczne, takie jak dobre warunki pracy czy wysoką jakość środowiska naturalnego - jeszcze w wieku produkcyjnym. Niezbędna pomoc i rehabilitacja powinny być dostępne powszechnie i za darmo. Nowe placówki powinny być tworzone, a wzrost znaczenia społecznego imigrantek i imigrantów powinien sprzyjać wzrostowi np. różnorodności kulinarnej w ich obrębie.

Dzieci

EPZ sprzeciwia się konserwatywnemu twierdzeniu, jakoby troska i rozwój dzieci spoczywały wyłącznie na rodzinie. Domagamy się likwidacji biedy wśród dzieci i przyjęcia odpowiedniej, wiążącej granicy zlikwidowania tego problemu w ciągu 5 lat. Promować należy działania służące lepszej równowadze między pracą a wychowaniem, np. elastyczne godziny pracy, telepraca etc. Opieka nad dziećmi powinna być darmowa, w szczególności dla rodzin o niskich dochodach. Urlop rodzicielski powinien być dzielony między dwójkę rodziców i zostać wydłużony do 12 miesięcy, zaś wysokość zasiłku powinna wynosić 100% płacy rodzica w momencie przechodzenia nań.

Osoby niepełnosprawne

Stanowią 10% światowej populacji, z czego 80% żyje w krajach Globalnej Północy. Należy zapewnić, by przestrzeń publiczna była dla nich dostępna i przyjazna, a jakiekolwiek przejawy dyskryminacji - wykluczone.

Dobra praca

By praca mieściła się w tym pojęciu, musi być pracą bezpieczną i zdrową, zapewniać godziwe zarobki i odpowiedni czas pracy, zapobiegać dyskryminacji i promować naukę przez całe życie. Zieloni opowiadają się za jej elastycznością przy jednoczesnym zagwarantowaniu pełnego bezpieczeństwa socjalnego, zdając sobie sprawę, że zbyt często termin "flexicurity" oznaczał cięcia praw pracowniczych i siatki zabezpieczeń jednocześnie. Zapewnienie równowagi wymaga silnego dialogu społecznego, którego ważnym aktorem muszą być silne związki zawodowe. Plany zwiększania czasu pracy są przez Zielonych odpierane. Płace minimalne muszą znaleźć swoje miejsce w systemach społecznych wszystkich państw członkowskich, aczkolwiek dopuszcza się ich zróżnicowanie ze względu na zawód lub też położenie geograficzne. Skupić należy się też na redukowaniu tzw. "gender pay gap", a więc różnicy płacowej między kobietami a mężczyznami, a także na zapewnianiu równego dostępu do zabezpieczeń socjalnych i godnych warunków pracy np. dla pracowników agencji tymczasowych czy też przybyszów z innych państw unijnych, zbyt często padających ofiarą wyzysku i nieuczciwych praktyk pracodawców. Należy podjąć zdecydowaną walkę z szarą strefą i dyskryminacją w miejscu pracy, a poprzez danie pracownikom i pracownicom odpowiednich urlopów - kreować możliwości edukacji przez całe życie.

Powszechny dostęp do dobrej pracy

Zieloni nie uważają, że każda, byle jaka praca jest bardziej wartościowa niż pozostawanie na zasiłku dla bezrobotnych. Osoba, której proponuje się pracę w szkodliwych warunkach lub też znacznej odległości od miejsca zamieszkania powinna mieć prawo do odmowy jej podjęcia bez ryzyka utraty zasiłku. Do władz państwowych należy inwestowanie i stymulowanie powstawania zielonych miejsc pracy (np. w energetyce odnawialnej), a także w sektorach o sporej "społecznej wartości dodanej" (ochrona zdrowia, edukacja etc.). Na szczeblu lokalnym podobne działania może podejmować samorząd ze współudziałem wszystkich aktorów tamtejszego społeczeństwa obywatelskiego. Władze publiczne powinny też zapewniać każdej i każdemu dostęp do wysokiej jakości szkoleń, w tym przekwalifikowujących, podnoszących umiejętności i poczucie własnej wartości. Wysoka jakość życia zwiększa także produktywność, tak więc powinny istnieć możliwości znajdowania równowagi między czasem wolnym a pracą. Przedsiębiorstwa społeczne, np. zatrudniające niepełnosprawnych, powinny móc liczyć na wsparcie finansowe, np. ulgi podatkowe.

Zrównoważone i powszechne emerytury

Na poziomie europejskim należy wymieniać się doświadczeniami z funkcjonowania systemów emerytalnych. Publiczne emerytury powinny być powszechne i opierać się na bazie solidaryzmu społecznego. Aktualnie spora część funduszy emerytalnych inwestuje pieniądze w sposób spekulacyjny - Zieloni domagają się regulacji, które ukrócą ten proceder i skierują inwestycje w stronę zrównoważonej gospodarki. W systemach publicznych powinno znaleźć się miejsce na finansowanie emerytur dla osób, które np. pracowały na umowę o dzieło lub tymczasowo, imigrantek i imigrantów etc. Nierówność płciowa w systemach emerytalnych musi zostać przezwyciężona.

Prawo do zdrowego życia

Na nasze zdrowie wpływają coraz bardziej zanieczyszczenie środowiska i zmiany klimatyczne. Rządy powinny aktywnie promować zdrowy tryb życia, szczególnie u osób młodych. Warunki pracy muszą przestrzegać norm BHP. Należy znieść wszelkie pozostałe jeszcze subsydia dla przemysłu tytoniowego. Współpraca między państwami członkowskimi powinna być skupiona na walce z korupcją w służbie zdrowia i zapewnianiu równego dostępu do opieki społecznej na terenie całej Unii.

Opieka społeczna - wartość, a nie koszt

Zieloni wiedzą, że wydatki socjalne będą rosnąć - uważają jednak, że stać nas na wysoką jakość życia i na jej dalszy rozwój na skalę globalność - z poszanowaniem ograniczeń środowiska naturalnego. Potrzebny jest do tego Zielony Nowy Ład na poziomie unijnym, stymulujący rozwój zrównoważonej gospodarki, rozszerzenie bazy podatkowej, która wspomaga systemy socjalne, harmonizowanie minimalnych progów podatkowych w Europie (z możliwością niższych ich wskaźników dla nowych państw członkowskich). To wszystko ma świadczyć o tym, że dla zielonych Europa Socjalna to nie tylko nakładka na Wspólny Rynek, ale niezbędny element europejskiego projektu.