Zielona Wizja Ekonomiczna dla Europy - cz. 3

Zielona polityka zatrudnienia – w kierunku pełnej aktywności

My, Zieloni, wierzymy że gospodarka może rozwijać się tylko, jeśli możemy zmobilizować energię i kreatywność obywatelską poprzez stworzenie dla nich zrównoważonej wartości, także dla społeczności w której uczestniczą. Ta mobilizacja nie może być osiągnięta tylko poprzez pozwalanie na działanie rynku – wymaga aktywnego uczestnictwa władz publicznych.

Tworzenie wartości, w zielonym znaczeniu tego słowa, nie polega tylko na akumulowaniu materialnego bogactwa czy na działaniu rynku – aktywność kulturalna, polityczna, artystyczna, edukacyjna i naukowa, opieka rodzinna, wszystko to wpływa na wspólne bogactwo. Nie wszystkie z tych działań które wspierają tworzenie wartości są koniecznie płatne, wiele z nich jest robione woluntarystycznie i Zieloni to wspierają. Mimo to wszystkie z nich powinny być rozpoznane i nagradzane przez społeczność (mając w pamięci większą rozwartość między płciami w dystrybucji pracy płatnej i niepłatnej oraz ekonomicznej wartości różnych typów pracy). Jako konsekwencja tego stanu rzeczy, aktywność danej osoby może przyjmować różną formę w czasie życia tej osoby. Obecnie najbardziej rozpowszechnioną formą jest ta płatna w każdym sektorze ekonomii (patrz powyżej) – lecz samokształcenie, zajmowanie się dziećmi i krewnymi, poświęcanie czasu na wspólnotę lokalną to także sposoby, które są do wyboru w określonych momentach życia, które poświęcone są wspieraniu społeczności. My, Zieloni, wspieramy cel „pełnego zatrudnienia” dla wszystkich tych, którzy poszukują płatnej pracy, ale dla nas musi być on rozszerzony do wspierania „pełnej aktywności”.

Zieloni uznają, że prawa ludzi idą w parze z ich obowiązkami. W pewien sposób redefiniuje to odpowiedzialność wszystkich graczy ekonomicznych:

- Społeczeństwo ma tworzyć warunki umożliwiające rozwój i nagradzanie pełnego potencjału z punktu widzenia „pełnej aktywności”

- Pracodawcy wszelkich rodzajów powinni włączyć te warunki i skorzystać z ich zalet bez lęku bycia dyskryminowanymi z tego powodu

- Jednostki mają aktywnie korzystać z możliwości i oferowanych szans zapewniając, że w ten sposób będą wspierać społeczeństwo.

Widzimy jednak, że w naszych społecznościach rosnąca grupa pracownic i pracowników o niepewnym statusie albo nawet na kontraktach nie tylko nie wspiera, ale jest wykluczona z praw i zabezpieczeń socjalnych – w szczególności kobiety. Tym samym istnieją obywatelki i obywatele, którzy z różnych powodów (choroba, uzależnienie, niepełnosprawność...) nie mogą współuczestniczyć. Potrzebują i zasługują na odpowiednie wsparcie od społeczeństwa. Pomysł, który łączy ze sobą bezpieczeństwo i elastyczność jest prawdziwie zielony. Termin „flexicurity” jednak zbyt często był używany jako zasłona dymna niczym nieograniczonej elastyczności i deregulacji. Podczas gdy elastyczność jest ważna, bo pozwala naszym społeczeństwom i gospodarkom odpowiedzieć na wyzwania zmieniającego się świata, państwo ma obowiązek bronić ludzi przed wpływami zawirowań ekonomicznych i zapewniać wysoki poziom standardów socjalnych i warunków pracy. Dla Zielonych zatem bezpieczeństwo jest nie mniej ważne niż elastyczność. Dla Zielonych, odpowiednim instrumentem gwarantującym prawidłową równowagę pomiędzy tymi celami jest silnie zinstytucjonalizowany dialog pomiędzy partnerami społecznymi, reprezentującymi ludzi pracy i pracodawców. Ma to odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu zasad i instrumentów rynku pracy (warunki pracy, płace, zabezpieczenia...). Zieloni są przeciwni rozszerzaniu zasady kraju pochodzenia na prawa socjalne (bezpieczeństwo, zdrowie, opieka społeczna, płace) w celu zapobieżenia dumpingowi socjalnemu.

Mówiąc konkretnie, Zieloni proponują w obszarze rynku pracy:

- By otoczenie prawne zapewniało, że wszystkie rozpoznane rodzaje aktywności wpływały na rozbudowywanie prawa każdej i każdego do zabezpieczeń społecznych (zdrowotnych, zasiłków dla bezrobotnych, emerytury, urlopu rodzicielskiego, opieki nad dziećmi, dla niepełnosprawnych) i aktywnie pozwala na samodeterminację i na możliwość zmiany typu aktywności społecznej

- By przepisy dotyczące czasu pracy umożliwiały dostatecznie dużo czasu dla obywatelek i obywateli do rozwijania działań poza ich pracą i były zorganizowane w sposób maksymalizujący ich wpływ na tworzenie miejsc pracy. Tym samym Zieloni wspierają wszelkie rodzaje wspólnego i/lub indywidualnego, ochotniczego skracania czasu pracy, biorąc pod uwagę rozwój wydajności pracy, tak wewnątrz, jak i na zewnątrz Unii Europejskiej. Wiedząc o luce między płciami w dystrybucji pracy na pół etatu (większość tego typu umów zawieranych jest przez kobiety) Zieloni wspierają przepisy zachęcające mężczyzn do skracania swojego czasu pracy.

- By otoczenie prawne zapewniało prawdziwe zachęty do aktywności. Oznacza to, że opodatkowanie musi być przeniesione z pracy (patrz poniżej) na kapitał i energię, tak by pracodawcy byli zachęcani do tworzenia miejsc pracy i oszczędzania energii – jednak także kombinacja odszkodowań za bezrobocie i innych inicjatyw muszą być takie, że zajęcie się wartościową społecznie pracą lub aktywnością jest zawsze finansowo opłacalne dla jednostki. Pomysły takie muszą być wprowadzane razem ze zwiększaniem podstawowych zabezpieczeń po to, by nie zostawić z tyłu tych, którzy nie mogą pracować albo nie mogą znaleźć pracy na rynku

- Równość płci musi stać się rzeczywistością na rynku pracy. Oznacza to równe prawa, w szczególności do odszkodowań i zabezpieczeń socjalnych, a także w procesie przyjmowania do pracy i pewności pracy. Oznacza także wprowadzanie szczególnych działań, np. w dostępie do infrastruktury dla dzieci, powrocie do pracy po urlopie rodzicielskim i zachęcaniu mężczyzn do przejmowania pracy domowej

- Konkretne rozwiązania powinny być wprowadzone w celu promocji równego udziału imigrantów na rynku pracy

- By stymulować przedsiębiorczość, osobom zatrudnionym należy zapewnić możliwość uczestnictwa w ustaleniach dot. bezpieczeństwa socjalnego (np. zasiłki dla bezrobotnych, emerytury, urlopy wychowawcze, zasiłki dla niepełnosprawnych etc.), oparte na odpowiednich wkładach własnych
Kształcenie i trening powinny być podwyższonym priorytetem w politykach publicznych zapewniając każdej i każdemu możliwość pełnego wykorzystania swoich możliwości. Oznacza to zwiększone budżety na oświatę, ale także odpowiednią legislację umożliwiającą ludziom kontynuowanie edukacji w ciągu swojego życia (np. wsparcie dla dożywotnich planów edukacyjnych, elastyczne możliwości brania przerwy podczas kariery zawodowej, zobowiązanie pracodawców do zapewnienia lub też dozwalania możliwości płacenia za kształcenie itp.)

- Władze publiczne winny aktywnie wspierać osoby bezrobotne na indywidualnej bazie, zapewniając wsparcie w znajdywaniu zawodu (zatrudnienie, treningi) który zgadza się z ich aspiracjami i potrzebami, a także pozwala im mieć swój udział w tworzeniu wartości dla społeczeństwa. Oznacza to konkretnie odpowiedni poziom kadrowy i finansowy umożliwiający indywidualną pomoc

- Płaca minimalna musi zostać wprowadzona na poziomie każdego kraju Unii Europejskiej, z możliwością różnic sektorowych lub też geograficznych.

- Europejskie Rady Pracownicze powinny mieć większe kompetencje zgodnie z zaleceniami ETUC (Europejskiej Komisji Związków Zawodowych)

- Egzekwowanie prawa pracy powinno być wysokim priorytetem w celu zapewnienia, że rynek pracy na czarno – od którego zaczęły być zależne niektóre sektory, np. opieka nad ludźmi starszymi – będzie efektywnie zwalczany. Oznacza to, że odpowiednie zasoby ludzkie i materialne powinny być przeznaczone w celu zapewnienia skutecznej kontroli

- Wspieramy wykluczanie z publicznych przetargów i wsparcia firm w określonych sytuacjach, np. gdy równość płci albo prawo pracy nie jest w nich respektowane

Opodatkowanie i subsydia

Zielona polityka podatkowa i ta dotycząca subsydiów wspiera społecznie i ekologicznie sprawiedliwą gospodarkę. Opodatkowanie ma w niej trzy główne funkcje: generuje dochody dla wspieranych publicznie dóbr i usług, jest sposobem redystrybucji dochodów i bogactwa pomiędzy jednostkami i regionami i metodą dostosowywania aktywności ekonomicznych, by wspierać te korzystne dla wspólnego dobra i redukować niepożądane efekty. W walce ze zmianami klimatycznymi to podatki, opłaty i handel emisjami są instrumentami wykuwającymi racjonalną alokację zasobów.

Podatki i subsydia muszą być transparentne, równościowe i łatwe do zarządzania. Zielona, socjalno-ekologiczna reforma podatkowa przesuwa ciężar z pracy na zużycie ograniczonych zasobów naturalnych i większe opodatkowanie kapitału. Nie można zaakceptować faktu, że praca jako czynnik produkcji jest opodatkowana wyżej niż kapitał. Walka z unikaniem płacenia podatków i malwersacjami w tej dziedzinie musi mieć wyższy priorytet – adekwatne do problemu zasoby powinny być dostępne.

Zieloni proponują:

- Ekopodatki i ekobonusy – tworzą zrównoważoną gospodarkę poprzez promocję przyjaznych środowisku produktów i usług. Zielone wybory powinny być finansowo wspierane, a nie karane. Mając to na uwadze, podatki na CO2 i energię muszą być kluczowym elementem polityki podatkowej, a nie tylko opcjonalną kwestią w systemie, który obecnie nie pracuje na rzecz środowiska i walki ze zmianami klimatycznymi. Gdy energia kosztuje więcej, jej oszczędzanie staje się bardziej atrakcyjne. Odnawialne źródła energii powinny być opodatkowane niżej niż kopalniane. Sektor lotniczy nie powinien już korzystać z przywilejów fiskalnych, podczas gdy opodatkowane są inne typy transportu, takie jak kolej. W sektorze budowlanym społecznie zaprojektowane subsydia powinny zachęcać do efektywności energetycznej.

- Sprawiedliwy i progresywny podatek dochodowy – dla Zielonych, by zapewnić sprawiedliwość, podatek dochodowy powinien uwzględniać wszystkie źródła dochodu. Opodatkowanie to, uwzględniając kwotę wolną od podatku (próg minimalny), musi być progresywne, by zapewnić, że ludzie będą go płacić zgodnie z ich możliwościami. Ulgi podatkowe muszą być społecznie i środowiskowo sprawiedliwe i zachęcać do zrównoważonego inwestowania

- Walkę z równaniem w dół w kwestii podatków korporacyjnych – by zapobiec rujnującej rywalizacji podatkowej, Zieloni są za wspólną ramą na podatki od firm, podobną do tej znanej z podatku VAT. Powinna uwzględniać zharmonizowaną podstawę podatkową oraz zróżnicowane minimalne progi podatkowe (np. mniejsze dla nowych państw członkowskich podczas okresu przejściowego i wyższe dla starych członków UE). Powinno to zapewnić, że firmy będą oddawać swój sprawiedliwy udział w dochodach podatkowych w całej Unii

- Podatki majątkowe jako sprawiedliwy wkład w dochody podatkowe – podatek od kapitału powinien stanowić odpowiedni udział w całościowych przychodach z podatków. Podczas gdy nierówna dystrybucja dochodów i kapitału w Unii Europejskiej wzrasta, podatki majątkowe odgrywają istotną rolę w zmniejszaniu tych nierówności. Może to zachęcić państwa członkowskie do finansowania dóbr i usług publicznych albo by redukować opodatkowanie pracy. W kwestii alokacji, podnoszenie podatków majątkowych może nawet poprawić efektywność aktywów, takich nieruchomości.

- Wprowadzenie podatku Tobina/Spahna: Spekulacje finansowe niosą za sobą wielkie ryzyko destabilizacji prawdziwej ekonomii i zwiększa rozwarstwienie między bogatymi i biednymi. Podatek typu Tobin/Spahn na transakcje finansowe może pomóc w redukcji niestabilności międzynarodowych rynków finansowych. Prowadzi też do pozyskania sporych dochodów opartych głównie na transakcjach w wysoko rozwiniętych krajach, a także powinien być używany do wspierania międzynarodowej współpracy rozwojowej

- Debatę nad wprowadzeniem systemu radzącego sobie z emisjami gazów szklarniowych. System cap-and-trade może zredukować sumę emisji CO2 i ustawić cenę za dwutlenek węgla.

Droga naprzód

Wyzwania przed którymi stoimy jako ludzkość są ogromne. Miliardy ludzi aspiruje do osiągnięcia najbardziej podstawowych standardów życia – możliwości wykarmienia samych siebie, dostępu do służby zdrowia i podstawowej edukacji, życia w pokojowym i zdrowym środowisku. Nawet w tych częściach globu, które zaznały, przez wieki albo przez dekady, szybszego tempa rozwoju gospodarczego, muszą powstać odpowiedzi na istotne kwestie – przyspieszoną degradację naszego środowiska i wyczerpywanie się zasobów naturalnych, rosnące nierówności społeczne, zwiększona zależność od lekarstw, rozkład tkanki społecznej – wszystko to przykłady tego, że nasze społeczności nie są w najlepszej kondycji. Wyzwanie zmian klimatycznych bezpośrednio grozi przetrwaniu ludzkiego życia na planecie.

Podczas gdy nie zamierzamy lekceważyć zagrożenia, my, Zieloni, widzimy zmiany klimatyczne także jako szansę. Niech będą one budzikiem dla każdej istoty ludzkiej i punktem zwrotnym w historii Ziemi. Nadszedł czas na sprawienie, by ekonomia służyła ludziom – nie nielicznym, tu i teraz, ale wszystkim, zawsze. Musi stać się instrumentem do szczęśliwego przezwyciężenia wyzwań wspomnianych powyżej i skierować nasze społeczeństwa na ścieżkę zrównoważonego rozwoju.

Przekierowanie naszych gospodarek nie stanie się samo z siebie. Będzie wymagać zaangażowania wszystkich graczy. Rządy na każdym szczeblu, odpowiedzialne wobec obywatelek i obywateli, muszą odzyskać inicjatywę, definiując reguły gry na ekonomicznym boisku, ustalić cele, zapewniać pomysły, inwestować w kluczowe segmenty, takie jak edukacja i zdrowie, ale także tworzyć warunki do rozwoju i rozkwitu kreatywności i pomysłowości ludzi i firm. Przedsiębiorstwa każdego rozmiaru także muszą przyjąć do wiadomości te nowe wyzwania i zaakceptować nowe reguły gry, nie tylko na poziomie lokalnym, ale też globalnym. Muszą zauważyć, że demokratyczne rządy są obrońcami dobra wspólnego. Z drugiej zaś strony rządy muszą zdać sobie sprawę, że nie ma mowy o osiągnięciu celów bez kwitnących, innowacyjnych przedsiębiorstw, operujących na otwartych, transparentnych i sprawiedliwych rynkach. Kooperatywy, stowarzyszenia i organizacje pozarządowe muszą być na pewien sposób tak pionierami nowego świata, jak i patrzącymi na ręce rządom i firmom. Na koniec zaś to do każdej i każdego z nas jako obywatelek i obywateli, konsumentek i konsumentów, studentek i studentów, pracownic i pracowników (zatrudnionych bądź nie), biznesmenek i biznesmenów należy zachowywanie się w sposób odpowiedzialny. W końcu wszyscy gracze wymienieni powyżej są złożeni przede wszystkim z ludzi – to ludzie będą czynić naszą lepszą przyszłość możliwą.

Często słyszymy że odpowiadanie na wyzwania inne niż krótkoterminowa maksymalizacja zysku po prostu zabije ekonomię. Odpowiadamy na to, że nie odpowiadanie na nie skutkuje tym, że ekonomia zabija planetę, jej mieszkanki i mieszkańców. Historia pokazuje nam, że kluczowe ewolucje, takie jak prawa socjalne w świecie uprzemysłowionym, nie były zmorą gospodarki – wręcz przeciwnie, wniosły do niej nową jakość (aczkolwiek przy jednoczesnym szkodzeniu środowisku). My, Zieloni, wierzymy że poprowadzenie naszych społeczeństw na ścieżkę zrównoważonego rozwoju będzie miało podobny efekt. Już dziś widzimy setki tysięcy miejsc pracy powstałych w gospodarkach, będących forpocztą Zielonej Gospodarki. W takiej właśnie gospodarce wiedzy i innowacji, Europa ma szansę odegrać wiodącą rolę. Ponieważ zmiany klimatyczne nie będą czekać, czas działać – teraz.

Fotografia - Raimo Oksala, Fińscy Zieloni