Uwagi do projektu "uchwały antysmogowej"

Stanowisko Koła Warszawskiego Partii Zieloni ws. Projektu Uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa mazowieckiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Bardzo nas cieszy przygotowanie niniejszego projektu, co traktujemy jako pierwszy krok do opracowania kompleksowej strategii działań na rzecz ograniczenia na terenie Mazowsza powstawania zanieczyszczeń powodujących smog i osiągnięcia na terenie województwa mazowieckiego jakości powietrza spełniającej dopuszczalne normy. Szereg takich działań został omówiony w uzasadnieniu do projektu uchwały, w związku z czym przedkładamy nasze wnioski, licząc na ich rozpatrzenie. Za niezwykle pilne uważamy opracowanie kompleksowej strategii antysmogowej. Rozumiemy, że nie we wszystkich kwestiach decyzje leżą w gestii Zarządu Województwa Mazowieckiego, ale opracowanie takiej strategii wskaże innym organom władzy działania, jakie winny być pilnie podjęte.

Kompleksowa strategia antysmogowa powinna uwzględniać następujące zagadnienia:

1. Obniżanie niskiej emisji – zakaz stosowania urządzeń na paliwo stałe o niskiej sprawności oraz zakaz używania paliw niskiej jakości, nakaz sukcesywnej wymiany starych niskosprawnych urządzeń na nowe, spełniające aktualne normy, oraz uzupełnianie instalacji urządzeniami wykorzystującymi OZE. Opracowanie odpowiednich systemów wsparcia (w procesie inwestycyjnym oraz wyrównujące ewentualny wzrost kosztów ogrzewania po modernizacji). Prowadzenie aktywnej polityki obniżającej zużycie energii z paliw kopalnych i biopaliw.
2. Zrównoważony transport
   1. Transport publiczny - dostępny ekonomicznie (tani, docelowo bezpłatny) i fizycznie (bez barier, z dogodną siecią połączeń), uprzywilejowany w ruchu (w miastach buspasy, rozbudowa sieci transportu szynowego - tramwajów i kolejek podmiejskich), bezpieczny (kursujący również w nocy, z opcją zatrzymywania pomiędzy przystankami jak w krajach skandynawskich),
   2. ograniczanie transportu indywidualnego,
   3. zwiększanie liczby i długości tras rowerowych i bezpieczeństwa w ruchu rowerowym, zarówno dla rowerzystów jak i pieszych.
3. Zachęcanie do doposażenia domów w OZE - stworzenie programów dostępnych dla domów wielorodzinnych.
4. Zieleń - ochrona drzew, uwzględnianie w planach zagospodarowania i WZ odpowiedniego procentu powierzchni biologicznie czynnej, projektowanie i ochrona szpalerów drzew
   i opracowanie planów zadrzewiania.
5. Objecie bezwzględną ochroną klinów napowietrzających w miastach.
6. Regularne zmywanie wodą ulic miasta.
7. Zarysowanie perspektywy dojścia do samowystarczalności energetycznej miast.
8. Edukacyjne kampanie społeczne:
   1. rzetelne bieżące informacje o jakości powietrza,
   2. informacje o chorobach spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza,
   3. wskazywanie miejsc i sytuacji grożących narażeniem na smog (np. kierowcy samochodów),
   4. edukacja na temat zmniejszania zużycia energii, w tym poprzez termomodernizację,
   5. edukacja dot. metod przetwarzania energii, w tym porównanie procesów wytwarzania energii z paliw kopalnych, biopaliw i OZE pod względem sprawności, efektywności i emisyjności.

Wnioski związane z uchwałą antysmogową i jej uzasadnieniem:

1. Projekt niniejszej uchwały dotyczy redukcji niskiej emisji. Ten cel trudno jednak osiągnąć bez opracowania i wdrożenia strategii zrównoważonego rozwoju energetycznego dla województwa mazowieckiego, uwzględniającej zalecenia UE, szczególnie w zakresie redukcji zapotrzebowania na energię, oraz zmniejszenia zużycia energii pochodzącej z przetwarzania paliw kopalnych i biopaliw. W uzasadnieniu do uchwały szeroko omawiana jest kwestia wymiany urządzeń niskosprawnych na urządzenia o wyższej sprawności, przy pewnym wsparciu ze środków publicznych. Nie ma natomiast żadnych informacji o promowaniu instalacji bezemisyjnych, wykorzystujących OZE, z których energia pozyskiwana jest bez generowania jakichkolwiek zanieczyszczeń i z tego powodu jej wykorzystanie winno być wspierane.
2. W uzasadnieniu porównano koszty inwestycyjne tanich niskosprawnych urządzeń z kosztami urządzeń o wysokiej sprawności, natomiast brak analizy zmiany kosztów eksploatacyjnych po wymianie urządzeń i rodzaju paliwa na droższe. Wnioskujemy o pilne wykonanie analizy porównawczej kosztów eksploatacyjnych tanich urządzeń niskosprawnych oraz urządzeń spełniających wymogi uchwały. Jeżeli analiza wykaże wzrost kosztów ogrzewania dla gospodarstw domowych, wnioskujemy o przygotowanie programu niwelującego to zjawisko, czyli włączenia w proces modernizacji mechanizmów i działań pozwalających na redukcję zużycia energii do celów bytowych pochodzącej z przetwarzania paliw kopalnych i biopaliw (np., doposażenie w OZE, termomodernizacja, działania edukacyjne). Szczególną ochroną winny być objęte osoby żyjące na granicy i poniżej granicy ubóstwa. W wyniku modernizacji koszt ogrzewania 1 m² powierzchni powinien być równy, a najlepiej niższy niż przed modernizacją. Takie podejście będzie stanowiło ogromną zachętę do wymiany urządzeń dla właścicieli nieruchomości, co przyspieszy proces obniżania emisji.
3. Wnioskujemy o określenie „ubóstwa energetycznego”, co pomoże opracować skuteczne programy wsparcia dla osób i rodzin ubogich. Pozwoli to na niwelowanie skutków wzrostu kosztów ogrzewania. Zamieszkiwanie w pomieszczeniach niedogrzanych może być przyczyną wielu chorób. Problem często dotyczy dzieci i osób starszych.
4. W uzasadnieniu do uchwały pojawiło się stwierdzenie: „w trzech największych miastach województwa, tj.: aglomeracji warszawskiej, Płocku i Radomiu (które mają rozwinięte sieci gazowe i ciepłownicze oraz środki finansowe, aby je dalej rozwijać).” Użycie w nim stwierdzenia „mają”, dodatkowo w kontekście rozbudowy sieci ciepłowniczych przez samorządy, wywołuje fałszywe przekonanie, iż w Warszawie sieć ciepłownicza jest własnością samorządu. Warszawska sieć ciepłownicza została sprzedana jako składnik majątku komunalnego przedsiębiorstwa ciepłowniczego SPEC w 2011 r. Obecnie w całości jest własnością zagranicznego koncernu. Dlatego propozycja rozbudowy tej sieci przy użyciu środków samorządu jest wielce kontrowersyjna. Wnioskujemy o wykonanie audytu skutków prywatyzacji sieci ciepłowniczej w Warszawie w aspekcie możliwości prowadzenia polityki energetycznej i antysmogowej.

Uwagi do uchwały:

1. Proponujemy, aby w § 3 przed kropką dopisać stwierdzenie, „a jeżeli nie da się ich ustalić, właściciel obiektu.” 
2. Proponujemy, aby w § 4 dopisać punkt 5 w brzmieniu: „odpadów drewnianych zawierających substancje konserwujące oraz tworzyw sztucznych (plastików i gumy), wyrobów skórzanych.” Tworzywa sztuczne i lakierowane drewno w procesie spalania zanieczyszczają powietrze metalami ciężkimi, a także rakotwórczymi węglowodorami aromatycznymi, w tym benzo(a)pirenem. 
3. W uchwale brakuje postanowień umożliwiających wprowadzenie okresowych zakazów stosowania kominków stanowiących uzupełniające źródło ciepła, w okresie występowania przekroczeń. Takie przepisy nie wymagałyby zamiany źródła, a jedynie rezygnacji z jego stosowania w sytuacji w której jakość powietrza jest zła. 
4. Uchwala powinna wskazywać instrumenty zwiększania wśród mieszkanek i mieszkańców powszechnej świadomości skutków zdrowotnych oddychania zanieczyszczonym powietrzem i możliwe do podjęcia działania w celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń. Ma to duże znaczenie m. in. w zakresie używania kominków w domach i mieszkaniach, które zanieczyszczają powietrze zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz pomieszczeń. 
5. Wnioskujemy o stworzenie spójnego dla całego obszaru województwa systemu monitorowania jakości powietrza, co jest warunkiem kontroli przestrzegania postanowień niniejszej uchwały. Taki system winien być stworzony we współpracy z WIOŚ i gminami. 

Ze względu na bardzo duży poziom zanieczyszczeń powietrza na Mazowszu, jak i w całej Polsce, niezbędne jest podjecie natychmiastowych działań w celu zmniejszenia emisji. Działania proponowane w projekcie uchwały wpisują się w cel poprawy jakości powietrza. Istotne jest, aby w wyniku ich realizacji nie nastąpiły negatywne zjawiska społeczne tj. pogłębienie lub spowodowanie tzw. „ubóstwa energetycznego”. Dlatego ważne jest jak najszybsze opracowanie kompleksowej strategii antysmogowej, której celem oprócz zmniejszenia emisji powinno być obniżenie kosztów ogrzewania 1 m² powierzchni, oraz zmniejszenie zużycia energii z paliw kopalnych i biopaliw.