Kościół kończy lustrację

Eh, jak ja lubię tego typu historie. Minęło 20 lat od Okrągłego Stołu, a my nadal grzebiemy w swojej historii, zamiast patrzeć w przyszłość. Archiwa dawnych tajnych służb nie zostały otwarte, stają się zatem atrakcyjnym, politycznym cepem, służącym do masakrowania niewygodnych w danym momencie postaci życia publicznego. Historycy w tym momencie mogą swobodnie bawić się w inkwizytorów, a swobodna interpretacja dokumentów bezpieki poddana jest odpowiednim ograniczeniom. Lustracyjne szaleństwo może zatem trwać - i choć nieco ostatnimi czasy osłabło, to jednak nadal funkcjonuje. Wystarczy przypomnieć sprawę Marcina Libickiego, europosła PiS, który ma problemy z uzyskaniem pierwszego miejsca na liście tej formacji w Wielkopolsce. Nie liczą się w tym wypadku zasługi lub ich brak - liczy się medialny donos, a czy już sąd stwierdzi co innego, to nie będzie już tak istotne. Ślad pozostanie.

Z tego punktu widzenia decyzja Kościoła o zakończeniu lustracji nie jest ani lepsza, ani gorsza od dotychczasowych dróg. Komisja kościelna wcale nie musiała być lepszym narzędziem dochodzenia do prawdy i historycznego pojednania niż Instytut Pamięci Narodowej. W sytuacji, gdy proces lustracyjny skażony jest grzechem pierworodnym niekonsekwentnej "grubej kreski" i spalenia na początku lat 90. XX wieku części akt, trudno wyobrazić sobie taki dostęp do dokumentów bezpieki, który nie rozdrapywałby raz. Zabetonowanie tudzież spalenie akt w tym momencie byłoby niesprawiedliwością w stosunku do osób, które przeżyły już gehennę udowadniania, że nie są wielbłądami. Powszechny dostęp również spowodować może wiele szkód - nie do końca wiadomo, jak wygląda wiarygodność owych akt. Pozostawienie sytuacji w obecnej formie nie jest w żaden sposób zatrzymać tego karnawału śmierci. Trzeba wybierać.

Jeśli Kościół sądzi, że od lustracji ucieknie, to grubo się myli. Dziś i tak ma lżej - rząd Platformy Obywatelskiej, w przeciwieństwie do Prawa i Sprawiedliwości, nie ma ambicji podporządkowywania sobie hierarchii kościelnej. Raczej woli sam przed Kościołem kapitulować, czego przykładem mogą być działania posła Gowina w sprawie in-vitro. Zawsze jednak istnieć będzie pokusa, by prześwietlać życiorysy osób "ze świecznika" - także kościelnego. Szczególnie tyczyć się to będzie osób, mających własne zdanie, usiłujących powstrzymać inkwizycyjne szaleństwo. I znów - trudno powiedzieć, jaka forma rozliczenia się z własną przeszłością ma szanse na uspokojenie sytuacji. Być może "szokowa terapia teczkowa" jest jedynym rozwiązaniem?

Z przeszłością zmierzyć się należy. O tym, jak kończy się zamiecenie jej pod dywan, świadczą przypadki krajów, które nie przeszły jeszcze do końca refleksji nad własną historią. W Austrii, która nie zaznała zupełnej denazyfikacji, dziś 30% głosów zdobywają populistyczne partie skrajnej prawicy. Kult militarnych sukcesów Japonii utrudnia integrację polityczną i gospodarczą na terenie Dalekiego Wschodu. W Polsce nadal trudno nam o lewicę, bowiem termin ten został utożsamiony li tylko z formacjami postkomunistycznymi - było to utożsamienie, które ułatwiło zohydzenie tego nurtu myśli społecznej. Do dziś dawne podziały mają dla wielu bardzo istotne znaczenie.

Nie chodzi mi też o to, by lustracja miała wspierać szablonowy, czarno-biały obraz Polski Ludowej. Nie był to bowiem ani raj na Ziemi, ani też reżim równoznaczny z tym III Rzeszy. Nie był to też czas jednolity - zupełnie inaczej wyglądał poziom wolności za Bieruta, a inaczej - za Gierka. Poza pewnymi sukcesami w podnoszeniu poziomu życia system komunistyczny spowodował także bezprecedensowe zniszczenia w obszarze środowiska, forsując ideologicznie wygodną wizję państwa robotniczego, realizowaną poprzez inwestycje w przemysł. Aparat represji był integralnym elementem tego systemu. Dopóty historia będzie specjalnością jedynie jednej ze stron politycznego sporu, dopóty nie wykroczymy poza jałowe przepychanki ku nowemu, merytorycznemu sposobowi prowadzenia polityki.